با عنوان : بررسي تغييرات اسانس حاصل از گياه به ليمو
در ادامه مطلب می توانید تکه هایی از ابتدای این پایان نامه را بخوانید
و در صورت نیاز به متن کامل آن می توانید از لینک پرداخت و دانلود آنی برای خرید این پایان نامه اقدام نمائید.
دانشگاه آزاد اسلامي
واحد دامغان
دانشکده کشاورزی
پايان نامه برای دريافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی کشاورزی علوم باغباني
گرايش فيزيولوژي و اصلاح گياهان دارويي ومعطر
عنوان
بررسي تغييرات اسانس حاصل از گياه به ليمو در شرايط كشت بافت و مزرعه
استاد راهنما
دکتر کمال قاسمي بزدی
استاد مشاور
دکتر بهاره كاشفي
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده درج نمی گردد
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن می باشد هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود اما در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل می باشد)
| فهرست مطالب | |
| عنوان | صفحه |
| چکیده ……………………………………………………………………… | 1 |
| فصل اول: مقدمه و کلیات | |
| 1-1 گياهان دارويي …………………………………………………………… | 2 |
| 1-1-1 اهميت كشت گياهان دارويي ……………………………………………… | 2 |
| 1-1-2 تاريخچه گياهان دارويي …………………………………………………. | 3 |
| 1-2 بهليمو …………………………………………………………………… | 5 |
| 1-2-1 تاريخچه و معرفي بهليمو………………………………………………….. | 5 |
| 1-2-2 بهليمو (Lemon verbena) از نظر ردهبندي گياهي ……………………………….. | 6 |
| 1-2-3 گياهشناسي بهليمو ………………………………………………………. | 6 |
| 1-2-4 نامهاي ديگر بهليمو ……………………………………………………… | 6 |
| 1-2-5 گونههاي ديگر بهليمو ……………………………………………………. | 6 |
| 1-2-6 منشأ و پراکنش بهليمو در ايران ……………………………………………. | 7 |
| 1-2-7 اهميت اقتصادي بهليمو …………………………………………………… | 8 |
| 1-2-8 روش پرورش گياه بهليمو ………………………………………………… | 8 |
| 1-2-9 زمان جمعآوري بهليمو …………………………………………………… | 9 |
| 1-2-10 خواص دارويي و كاربردهاي بهليمو ……………………………………….. | 10 |
| 1-2-11 مواد تشكيلدهنده اسانس بهليمو ………………………………………….. | 10 |
| 1-2-12 فرمولهاي شيميايي و شكل نمايي از برخي مواد تشكيل دهندهي اسانس بهليمو …….. | 11 |
| 1-3 كشت بافت ……………………………………………………………… | 12 |
| 1-3-1 کشت کالوس ………………………………………………………….. | 14 |
| 1-3-2 توليد متابوليتهاي ثانويه ………………………………………………… | 14 |
| 1-3-3 باززایی گیاه …………………………………………………………… | 15 |
| 1-4 کشت بافت گیاهان دارویی ………………………………………………….. | 15 |
| 1-5 اهمیت تكثير بهليمو از طريق كشتبافت ……………………………………….. | 17 |
| 1-6 اهداف پژوهش ……………………………………………………………. | 17 |
| فصل دوم: مروري بر تحقيقات انجام شده | |
| 2-1 گياهان دارويي …………………………………………………………… | 18 |
| 2-2 کشت بافت بهليمو ………………………………………………………… | 20 |
| 2-3 کشت بافت در ساير گياهان …………………………………………………. | 21 |
| 2-4 ميزان ماده موثره بهليمو ……………………………………………………… | 22 |
| 2-5 خواص ضدميکروبی بهليمو ………………………..………………………… | 23 |
| 2-6 تغذيه و کودهای زيستی ……………………………………………………. | 24 |
| فصل سوم: مواد و روشها | |
| 3-1 زمان و مكان انجام آزمايش ………………………………………………….. | 30 |
| 3-2 مواد گياهي ……………………………………………………………… | 30 |
| 3-3 عمليات كشت بافت ……………………………………………………….. | 30 |
| 3-3-1 ترکیبات هورموني بکار رفته در محیط کشت …………………………………. | 30 |
| 3-3-2 طرز تهيه محلول‌هاي ذخيره‌اي تركيبات محيط كشت …………………………… | 31 |
| 3-3-3 آمادهسازی تنظیم کنندههای رشد گیاهی ……………………………………… | 32 |
| 3-3-3-1 تهیه محلول پایه BAP ………………………….……………………… | 32 |
| 3-3-3-2 تهیه محلول پایه كينتين …………………………….…………………… | 32 |
| 3-3-3-3 تهیه محلول پایه2,4-D …………………………….………………….. | 32 |
| 3-3-3-4 تهیه محلول پایه NAA……………………………..…………………… | 32 |
| 3-3-4 آمادهسازی محیط کشت‌های مختلف ………………….……………………… | 32 |
| 3-3-4-1 آماده سازی محیط کشت جامد ……………………………….…………… | 34 |
| 3-3-4-2 آماده سازی محیط کشت مایع …………………………….……………… | 34 |
| 3-3-5 تهيه و سترون سازي ريزنمونههاي بهليمو ……………………………………. | 34 |
| 3-3-6 كشت ريزنمونههاي بهليمو ……………………………………………….. | 35 |
| 3-3-7 روش يادداشتبرداري و صفات مورد مطالعه …………………………………. | 35 |
| 3-3-8 تجزیه و تحليل آماری …………………………………………………… | 36 |
| 3-4 كشت آزمايش مزرعه‌اي بهليمو ………………………………………………. | 36 |
| 3-4-1 آمادهسازي مزرعه ……………………………………………………….. | 36 |
| 3-4-2 آزمايش خاك …………………………………………………………… | 37 |
| 3-4-3 تهيه و انتقاال نهالهاي بهليمو ……………………………………………… | 37 |
| 3-4-5 آبياري مزرعه …………………………………………………………… | 37 |
| 3-4-6 اعمال تيمارهاي كودي ……………………………………………………. | 37 |
| 3-4-7 يادداشتبرداري صفات مورد مطالعه ………………………………………… | 38 |
| 3-4-8 روش برداشت و خشككردن بهليمو …………………………..……………. | 38 |
| 3-4-9 اسانسگيري …………………………………………………………… | 39 |
| 3-4-10 تجزيه و تحليل آماري طرح مزرعه …………………………………………. | 40 |
| فصل چهارم: نتايج و بحث | |
| 4-1 نتایج حاصل از کشت ریزنمونههای بهليمو برروي محیط کشتهاي MS حاوی 4 نوع ترکیب هورمونی NAA و BAP …………………………………………..……………… | 41 |
| 4-2 نتایج حاصل از کشت ریزنمونههای بهليمو برروي محیط کشتهاي MS حاوی 6 نوع ترکیب هورمونی NAA و 2,4-D وBAP و كينتين …………………………………………… | 45 |
| 4-3 نتایج حاصل از کشت ریزنمونههای بهليمو برروي محیطکشتهاي MS حاوی 5 نوع ترکیب هورمونی NAA و BAP ………………………………………………..………… | 48 |
| 4-4 نتایج بهترین حالتهای کشت بافت برای گیاه بهلیمو در شرایط آزمایشگاهی…………………. | 52 |
| 4-5 نتایج حاصل از مطالعه تاثیر كودي بر عملكرد و خصوصيات مورفولوژيكي بهليمو در شرايط مزرعه ………………………………………………………………………. | 52 |
| 4-4-1 آزمون خاك …………………………………………………………… | 52 |
| فصل پنجم: نتيجه‌گيري | |
| 5-1 نتیجه‌گیری و جمع‌بندی …………………………………………………….. | 55 |
| 5-2 نتایج آزمایش‌های درون شیشه‌ای …………………………………………….. | 55 |
| 5-2-1 آزمایش اول …………………………………………………………… | 55 |
| 5-2-2 آزمایش دوم …………………………………………………………… | 58 |
| 5-2-3 آزمایش سوم …………………………………………………………… | 60 |
| 5-3 آزمایش مزرعه‌ای …………………………………………………………. | 61 |
| 5-4 پيشنهادات ……………………………………………………………….. | 63 |
| فهرست منابع ………………………………………………………………… | 64 |
| چکیده انگلیسی ………………………………………………………………. | 69 |
چکیده
جنس Lippia داراي بيش از 200 گونه می باشد كه در اين بين گونه Lippia citriodora L. داراي ارزش بالاي دارويي ميباشد. اين گياه به دليل اهميت فراوان اقتصادي در صنايع غذايي، داروسازي و عطرسازي در قسمت‌هاي مختلفي از ايران كشت و كار ميگردد و گونههاي بومي نيز از جنس Lippia در مناطق گرمسيري و نيمهگرمسيري كشور هست. بدين مقصود دو آزمايش جداگانه در شرايط درون شيشه‌اي و مزرعه‌اي انجام گردید. در شرایط آزمایشگاهی سه آزمايش جداگانه با بهره گیری از طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام گردید و در آن اثر 13 تیمار مختلف هورمونی (BAP، NAA، 2,4-D و كينتين) و اثر زمان بر میزان كالوس‌زايي و باززایی ريزنمونههاي بهليمو مطالعه گردید. با در نظر داشتن نتایج تجزيه واریانس در آزمايش درون شيشه‌اي در غلظتهای مختلف هورمونی، صفتهای ریشهزایی، ساقهزایی، کالوسزایی، تغییررنگ، تغییرشکل در سطح يك درصد معنی‌دار شدند. در مقايسه‌ي ميانگين بين تيمارهاي مورد بررسي مشخص گردید كه محیط کشت MS12 حاوي 3/0 ميلي‌گرم بر ليتر اكسين NAA بدون سيتوكنين براي صفت‌هاي ريشه‌زايي، كالوس‌زايي، زنده‌ماني، تغيير رنگ و تغييرشكل به‌ترتيب با 8/63، 6/91، 100، 2/97 و 2/92 درصد بهترين تيمار هورمونی بود، ولي در مورد ساقه‌زايي، محيط كشت MS بدون هورمون با 3/68 درصد بيشترين تعداد نوساقه‌ها را ایجاد نمود. در آزمايش مزرعه‌اي نیز از بين چهار سطح كودي مختلف شامل صفر، 50 و 100 كيلوگرم در هكتار ازته و غلظت سه در هزار NPK بر روي صفات مورفولوژيكي و ميزان عملكرد گياه بهليمو، تيمار 50 كيلوگرم در هكتار كود ازته بهترين نتايج را در بر داشت.
کلید واژه: بهلیمو، كالوس‌زايي، ساقه‌زايي، ريشه‌زايي، ترکیبات هورمونی، کود ازته.
1-1 گياهان دارويي
1-1-1 اهميت كشت گياهان دارويي
با ظهور داروهاي شيميايي و بيولوژيك، تأثیر و اهميت گياهان دارويي در تأمين سلامت بشر، در معرض فراموشي قرار گرفت. اما با گذشت زمان، استقبال از گياهان دارويي با رشد قابل توجهي روبرو شده می باشد. بهنظر ميرسد مردم جهان از يك سري نارساييهاي طب مدرن خسته شدهاند و بهگونه روز افزون به‌سمت داروهاي گياهي روي ميآورند. اصولاً زماني كه قانون ابنسينا را در غرب به آتش كشيدند و ادعا كردند شيمي، مولكول و فيزيولوژي را شناختهاند، طب به انحراف كشيده گردید. بهطوري كه هماكنون طب مدرن توانايي حل بسياري از مشكلات بشر را ندارد و طي سالهاي اخير در كتب درسي به اين موضوع اعتراف كردهاند. بههمين دليل، امروزه حدود 50 درصد داروهاي توليد شده در جهان منشاء طبيعي دارند كه با تغييراتي بهعنوان دارو مورد بهره گیری قرار ميگيرند. كه نيمي از اين مقدار از منابع معدني، حيواني و باكتريايي بدست ميآيد و نيمي ديگر منشاء گياهي دارد. براي مثال، تمام هورمونهاي مصرفي گياهي هستند و از گياهان مختلفي نظير سيبزميني مكزيكي، شنبليله و غيره بهدست ميآيند. همچنين تركيباتي مثل وينبلاستين و وينكريستين كه از داروهاي ضدسرطان هستند از گياه بدست ميآيند و يا گليكوزيدهاي قلبي مانند اين گروه داروها محسوب ميشوند (قاسمي دهكردي و همكاران، 1380).
گياهان دارويي يكي از مهمترين منابع دارويي ميباشند كه از هزاران سال پيش كاربرد داشتهاند. سازمان بهداشت جهاني تخمين زده می باشد كه بيش از 80 درصد از مردم بهصورت سنتي و يا مدرن از گياهان دارويي بهره گیری ميكنند. بعلاوه برخي از داروهاي شيميايي نيز با الگوبرداري از مواد گياهي ساخته شدهاند (تريپاتي[1] و تريپاتي، 2003).
در قرن اخير دانشمندان به زيانهاي ناشي از سموم شيميايي، مواد افزودني، اسانس و طعمدهندههاي مصنوعي كاملاً پيبردهاند و بروز انواع سرطانها و بيماريهاي مختلف تأييدكننده اين موضوع ميباشند. بر اين اساس كشورهاي پيشرفته كه داراي امكانات تحقيقاتي گستردهاي در مورد شناسايي اين مواد مضر بودهاند، تصميم گرفتهاند كه در چند سال اخير كليهي مواد مصرفي شيميايي را از مواد غذايي، دارويي، آرايشي و بهداشتي بتدريج حذف نموده و بجاي آن از منابع گياهي بهره گیری كنند .كشور ما داراي غنيترين منابع گياهي از نظر مقدار و تنوع در سطح جهان ميباشد .هماكنون كشورهاي پيشرفته پي به ارزش گياهان دارويي و صنعتي برده و درصدد كشت و پرورش آنها در ساير كشورهاي فقير شدهاند. شناسايي گياهان اسانسدار گامي مهم در جهت اهلي كردن و ترويج شيوههاي صحيح بهرهبرداري و بهره گیری از اين گياهان ميباشد. گياهان دارويي اسانسدار تأثیر مهمي در زندگي بشر دارند و در ايران از سابقه طولاني برخوردار ميباشند (موسويان و بصيري، 1378).
در گذشته گياهان دارويي جمعآوري شده از طبيعت براي رفع نيازهاي بازار كافي بود، طي ساليان گذشته تعدادي از گونههاي پرمصرف در خطر انقراض قرار گرفتهاند، براي رفع نيازهاي فزاينده به داروهاي گياهي، گياهان بايستي كشت شوند، علاوه بر اطمينان از منابع كافي كشت گياهان دارويي باعث توليد مواد خام دارويي با كيفيت يكنواخت و خصوصيات شناخته شده ميگردد. از سوي ديگر تامين مواد اوليه براي صنايع داروسازي نياز به افزايش توليد محصول در واحد سطح دارد كه علميترين و اقتصاديترين روش دستيابي بهاين مهم افزايش كارايي نهادههاي مورد بهره گیری در زراعت گياهان دارويي ميباشد (توماس[2]، 2000).
كشت يك گياه دارويي از نظر اقتصادي وقتي مقرون بهصرفه می باشد كه متابوليتهاي ثانويه آن بهحد مطلوب رسيده باشد، با شناخت عوامل محيطي موثر در توليد و انتخاب ارقام گياهي مناسب ميتوان بهحد اكثر مقدار محصول دست يافت (اميدبيگي، 1386). در مناطقي مثل ايران وجود نور فراوان يكي از منابع مهم و بالقوه در توليد گياهان دارويي می باشد كه بايد يا مناسبترين روشها از آن بهره گیری كرد (اميدبيگي، 1386). در شرايطي كه هيچگونه محدوديت عوامل محيطي وجود نداشته باشد، توليد ماده خشك گياهي با مقدار نور جذب شده متناسب می باشد (مونتيس[3]، 1994).
1-1-2 تاريخچه گياهان دارويي
با نظري اجمالي به فرهنگ مصرف داروهاي گياهي در ايران میتوان متوجه ميراث با ارزش اين گياهان در طب غني سنتي ايران گردید. از طرفي فلات وسيع ايران از اقليمها و محيطهاي گوناگون برخوردار می باشد، بههمين دليل بيش از 7500 گونه گياهي مختص به ايران می باشد. از اين رو بهحق، فلور ايران يكي از منابع داروخيز جهان محسوب ميگردد. از آنجايي كه گياهان وحشي در محدودههاي جغرافيايي گستردهاي يافت ميگردد، جمعآوري و دسترسي به آنها از نظر اقتصادي مقرون بهصرف نيست و بهره گیری از گياهان وحشي جوابگوي صنايع داروسازي نخواهد بود و چنين بهره گیریي انبوه از گياهان طبيعت مسلماً موجب نابودي آنها خواهد گردید. از اين رو نسبت به كشت اين گياهان در سطوح زراعي اقدامات مفيدي در سطح كشور انجام شده می باشد. گزارش شده می باشد كه بشر دير و يا زود چارهاي بهغیر از بازگشت به طبيعت خود نخواهد داشت. از اين رو، در كشورهاي توسعه يافته اقدامات وسيعي را در توسعه و پيشرفت كشت و بهره گیری از گياهان دارويي انجام شده می باشد. اميد می باشد در كشور ما با تربيت نيروي متخصص و فرهنگسازي بهره گیری از گياهان دارويي، از اين نعمت الهي بينصيب نمانيم (ابراهيمپور و عيديزاده، 1388).
ابنسينا، دانشمند و پزشك نامدار ايراني در سالهاي 428-370 هجري مطابق با 980-1037 ميلادي كه در غرب او را بهنام آويسينيا مي‌شناسد و پس از انقراض تمدن يونان او را بزرگ‌ترين دانشمند جهان و به اشتباه، عرب دانستهاند (زیرا كتابهاي او به عربي نوشته شده می باشد). در جلد دوم كتاب قانون فيالطب بيش از 800 نمونه گياه طبي و غذايي را نام ميبرد كه از آن ميان 541 گياه و مشتقات آنها داراي توصيف كاربردي و صفات ريختشناختي هستند. او اختلاف شكل و صفات گياهان مشابه يا نزديك به هم را (براي اجتناب اشتباه آنها از يكديگر) با توجه خاصي در كتاب “قانون” توضيح ميدهد و در مورد چگونگي بهره گیری از مشتقات گياهان دارويي و كاربرد آنها، با ترتيبي خاص، معين و نظام يافته به توضیح و تفصيل آنها ميپردازد (زارعزاده، 1383).
آلبرت ماگنيوس[4] اين كشيش كه در نوشته‌ها به آلبرت بوستادت بيشتر معروف می باشد، در سالهاي 1193-1280، بعد از ابنسينا و بيروني در ايام و بحران فكري قرون وسطي اروپا، درمورد طب و تاريخ طبيعي و همچنين گياهشناسي كتابي به نام رستنيها، دو وژتابليس[5] را نوشت. محتويات و نحوه نگارش اين كتاب، به خوبي نشان ميدهد كه آلبرت كبير نيز تحت تأثير شديد تئوفراست و ديگر دانشمندان و قدماي رم و يونان مورد قبول كليسا قرار داشت و در عين حال، برخي مشاهدات خود را نيز در اين كتاب آورده می باشد (زارعزاده، 1383).
ايرانيان از ديرباز و حتي پيش از ديگران در زمينه گياهان دارويي و كاربرد درماني آنها از دانش پيشرفتهاي برخوردار بودهاند. نمونه بارز آن كتاب باستاني اوستاست .در«ونديداد» يكي از پنج كتاب تشكيلدهنده اوستا (كه در مجموع دستكم 2500 سال پيشينه دارد)، بخشهاي پرشماري به گياه درماني، معرفي گياهان دارويي و كاربرد آنها اختصاص يافته می باشد. اما متأسفانه در لشكركشي اسكندر مقدوني، كتابخانه معروف اسكندريه در آتشسوزي اکثراً نابود گردید و بيشتر منابع و آثار و كتابهاي جمعآوري شده در آن سوخت و خاكستر گردید. بدين ترتيب، سوابق گياهشناسي شرق كهن در دو تمدن ايران و مصر بر اثر اين آتشسوزيها، فاقد هر گونه مدرك ديرينه شناخت گياهان دارويي و خواص آنها گرديد. متأسفانه بعدها نيز بر اثر تخريب قلاع فرقه اسماعيليه و آتش زدن كتابخانههاي آن بوسيله هلاكوخان مغول، بقيه آثار مكتوب گياهان دارويي، كه توسط اين فرقه جمعآوري شده بود، از ميان رفت، تا اينكه در قرن هشتم و نهم ميلادي، اطباء ايراني رونق خاصي به طبابت ايران و جهان بخشيدند. بطوريكه با پيدا شدن دانشمندان و نوابغي نظير ابوعليسينا و محمد زكرياي رازي با انشار كتابهاي معروف خود (قانون و الحاوي) پيشرفتهاي زيادي نصيب ملت ايران و جهانيان گرديد. اين پيشرفتها همچنين در قرون بعد نيز ادامه يافت. در قرن 13 ميلادي، ابنبيطار، اختصاصات متجاوز از 14700 گياه را كه خود شخصاً ميشناخت را در كتابش توضیح داد (دوازده امامي، 1386؛ زارعزاده، 1383).
1-2 به ليمو
1-2-1 تاريخچه و معرفي بهليمو
گیاه بهليمو (شکل 1-1) با نام علمی Lippia citriodoraاز خانواده شاهپسند (Verbenaceae) (مظفریان، 1389؛ زرگری، 1375)، این گیاه بومی آمریکاي جنوبی می باشد (زرگری، 1375) و بهنام پزشک گیاهشناسی موسوم به Lippi که در سالهای 1678 تا 1704 میلادی میزیسته و در حبشه بهقتل رسید، نامگذاری شده می باشد (زرگري، 1375). در فرهنگ گیاهدرمانی ایران، برگهاي این گیاه بهصورت دمکردنی بهمقصود آرامبخش، ضدتشنج و برطرفکننده تپش قلب و سرگیجه مصرف دارد (امین، 1388). تا 100 سال پيش فقط بهعنوان يك گونه زينتي شناخته ميگردید، ولي امروزه بهدليل اهميت فراوان اقتصادي آن در صنايع غذايي و عطرسازي در اكثر كشورها مانند در ايران و به ويژه در استان گلستان كشت شده و به خوبي پرورش مييابد. امروزه اين گياه در شمال كشورمان كشت و كار ميگردد و گونههاي بومي آن از جنس Lippia در مناطق گرمسيري و نيمهگرمسيري كشورمان هست (امين، 1370).
1-2-2 بهليمو (Lemon verbena) از نظر ردهبندي گياهي
بهليمو از سلسلهي Planta، شاخهي Magnoliophyta، ردهي Magnoliopsida، راستهي Lamiales، خانواده Verbenaceae، جنس Aloysia، و گونهي A. triphylla، می باشد(آنونيموس[6]، 2007).
1-2-3 گياهشناسي بهليمو
بهلیمو درختچهای کوچک به ارتفاع تا 90-100 سانتیمتر، با شاخههای شیاردار و کم و بیش زبر برگها در چرخههای 3 یا 4 تایی، سرنیزهای، بهطول 5- 5/7 سانتیمتر، با دمبرگ کوتاه، کامل یا در میانه دندانهدار، بدون کرک، در سطح تحتانی بهانبوهی پوشیده از کرکهای غدهدار (منقوط)، با بوی لیمو سنبلهها چرخهای و محوری یا مجتمع شده در پانیکولهای انتهایی اغلب 3 تایی. گلها سفید، به طول 5/4- 5 میلیمتر، شکوفا و گلدهنده در تابستان و پاییز. کاسه گل به انبوهی کرکدار. لوله جام گل بلندتر از کاسه (زرگري، 1375).
1-2-4 نامهاي ديگر بهليمو
براي بهليمو نامهاي ديگري نيز در منابع ذكر شده می باشد كه به تعدادي از آنها تصریح ميگردد.
Lippia citriodora Kunth (آزادبخت، 1378؛ زرگري، 1371؛ كريمي، 1381؛ يزداني و همكاران، 1383) Lippia citriodora H.B.U.K (راشدي، 1380؛ كريمي، 1381)
Lippia triphylla (راشدي، 1380؛ صمصام شريعت، 1374)
Verbena triphylla L Herit (رضايي و همكاران، 1380؛ يزداني و همكاران، 1383)
Aloysia citriodora orteg (رضايي و همكاران، 1380؛ يزداني و همكاران، 1383)
Aloysia triphylla (L “Herit) Britton (راشدي، 1380)
1-2-5 گونههاي ديگر بهليمو
گونههاي مفيد ديگري از اين گياه هست و در محلهاي رويش، كاربرد درماني دارند كه در زير به گونه گذرا به آنها پرداخته شده می باشد:
1-Lippia graveolens H.B.& K : در برزيل و مكزيك ميرويد .تيزان حاصل از آن براي درمان روماتيسم بهكار ميرود.
2-:scaberrima L. Sond در آفريقاي جنوبي ميرويد و بهعنوان بندآورنده و منعقدكننده خون، مصرف ميگردد.
3- Cham microcephala L.: درختچهاي می باشد بومي برزيل كه برگهايي پوشيده از تارهاي غدهاي مملو از اسانس مطبوع و گلهايي سفيدرنگ دارد .بوي آن شبيه بوي آويشن و رومارن می باشد .از آن بهمقصود رفع تشنج و درمان ناراحتيهاي ناشي از گزش مار بهره گیری ميگردد.
4- : geminata L. (Willd citrata L.) درختچهاي می باشد بومي جزاير آنتيل و نواحي مختلف آمريكاي جنوبي كه معادل 123/0 درصد اسانس پك اولت (peck olt) از آن بهدست ميآيد .برگ اين گياه بهصورت دمكرده و در رفع نزله بهكار ميرود.
5- Hochst adoensis L.: در آمريكا ميرويد و از برگ آن براي رفع تب و سرفه بهره گیری ميگردد. داراي اندامهاي معطر و اسانسي با تركيب شيميايي متفاوت برحسب منشأ جغرافيايي می باشد (در محل اصلي رويش، براي آن 4 گونه قائلاند). سرشاخهي گلدار اين گياه بيشتر از سرشاخههاي برگدار آن، اسانس دارد. گلهاي آن معادل 14 تا 15 در هزار اسانس خام با بوي معطر توليد ميكند كه معادل 37 درصد كامفر چپ از آن استخراج ميگردد.
6- :Lantana pseudo– theaSt. Hill L.pseudo- Thea درختچهاي می باشد بومي نواحي گرم آمريكا كه بيشتر در مناطق مرتفع برزيل ميرويد. داراي برگهاي متقابل با بوي مطبوع بسيار قوي می باشد. بوميان محل از آن دمكردهاي تهيه ميكنند كه براى رفع تشنج كاربرد دارد (رضايي و همكاران، 1380).
1-2-6 منشأ و پراکنش بهليمو در ايران
بهليمو بيشتر در زمينهاي آفتابگير، با خاك داراي نفوذپذيري (خاك لومي سبك) و رطوبت و آب كافي، رشد مينمايد (زرگري، 1371). اين گياه در برابر سرما و وزش باد شديد حساس می باشد (راشدي، 1380). اين گياه را ميتوان در نواحي مديترانهاي كاشت مانند بخش اعظم كرمانشاه بهغیر از ناحيهاي محدود در جنوب غربي مانند پاوه، مريوان، اسلام آباد غرب، جوانرود، سرپل ذهاب، قصرشيرين، استان ايلام: گيلان غرب استان لرستان: خرم آباد و جنوب غربي آن، كوهدشت، شمال شرقي خوزستان: ايذه، شمال شرقي، كهكيلويه و بويراحمد: ياسوج، سي سخت، شمال غربي استان فارس: نورآباد ممسني، آباده، بخش اعظم چهارمحال و بختياري: شهركرد، لردگان، فارسان و جنوب غربي چهارمحال و بختياري، استان اصفهان: سميرم، شهرضا و فريدون شهر، ناحيه معتدل بخش اعظم استان مازندران، رامسر، نوشهر، ساري، نور، بهشهر، ناحيهاي محدود در شرق استان گيلان (چابكسر) (مظفريان، 1383).
-2-7 اهميت اقتصادي بهليمو
گياهان دارويي يكي از منابع غني كشور بوده كه امكان صادرات آن نيز هست، زيرا وقتي به ارقام واردات كشورهاي اروپايي مثل آلمان و فرانسه توجه نمود، معلوم ميگردد كه گياهان دارويي بازار بزرگي در جهان داشته و كشور ما ميتواند به يكي از مهمترين صادركنندگان اين گياهان تبديل گردد. بهليمو برگهاي سبز و روشن با بوي مشابه ليمو دارد (كارنات[7]، 1999). اسانس آن بوي بسیار مطبوع دارد و در تهیه اودوکلن مورد بهره گیری قرار میگیرد (زرگري، 1375). ضماد له کردهی تازهی آن برای التیام زخم مفید می باشد (حاجيشرفي، 1388). در تجارت گیاه برای تولید اسانس تولید میگردد (مظفريان، 1391). باتوجه به بازدهي بالاي بهليمو در سطح و قيمت بالاي برگ خشك اين گياه و اينكه تقاضاي بهليمو در كارخانجات و مصارف عطاري‌هاي در سالهاي اخير بيشتر شده از اينرو توليد و بهرهبرداري از آن در مزارع كشور توجيه اقتصادي دارد.
1-2-8 روش پرورش گياه بهليمو
تكثير بهليمو، به شيوهي قلمهزدن شاخهها، خوابانيدن آنها (راشدي، 1380؛ رضايي و همكاران، 1380؛ زرگري، 1371) يا به وسيلهي پاجوش (راشدي، 1380؛ رضايي و همكاران، 1380) در زمينهاي زراعي نفوذپذير و مرطوب صورت ميگيرد. بهدليل حساس بودن اين گياه در برابر افزايش دما، آبياري زمين زراعي در فصلهاي گرم سال، امري الزامي می باشد (زرگري، 1371؛ گرونوالد[8]، 2004). البته با بهره گیری از اين روش، تعداد محدودي گياه با در نظر داشتن حجم خزانه در دسترس و همچنين تعداد پايههاي مادري اوليه توليد ميگردد (امیدبیگی، 1376).
تكثير به وسيلهي قلمه زدن بدين صورت انجام ميگيرد كه شاخههاي جوان گياه را كه در آغاز، رويش طولي دارند از ساقه قطع ميكنند و پس از جدا کردن برگها، اين قلمههاي خشبي را در بستر يا نهالستان‌هايي كه زمين آن، از قبل آماده گرديده می باشد، كاشته ميشوند. با آبياري مرتب قطعه زمين نهالستان آماده ميگردد، قلمهها به تدريج در پاييز ريشهدار ميشوند و بر اثر رشد و نمو، آمادگي انتقال به زمين زراعي را پيدا ميكنند. دور آبياري هر 5-10 روز يك بار بسته به بافت خاك و اقليم منطقه متفاوت می باشد. زمين زراعي را بايد از قبل به عمق 40 تا 50 سانتيمتر بهخوبي شخم زده و تهيه كرده باشند، در غير اين صورت ريشههاي گياه، نمي‌توانند بهآساني در داخل خاك نفوذ نمايند و رطوبت لازم را بهدست آورند و در خاك استقرار يابند. بر پايه برخي توصيههاي كارشناسي ديگر بايد زمين محل كشت، را در دو نوبت ديگر شخم زد (آخرين نوبت بهمقصود اضافه و مخلوط كردن انواع كودها، بهدرون خاك). پس از انجام اين كارها در سطح زمين زراعي، خطوطي بهفاصلهي يك متر ايجاد و سپس فواصلي بهطول 60 سانتيمتر در آن مشخص مينمايند كه هر يك از نقاط ياد شده محل انتقال يكي از قلمههاي ريشهدار گياه می باشد. پيش از انتقال قلمههاي ريشهدار بهزمين زراعي، آنها را از ناحيهي يك سانتيمتري يقه، قطع ميكنند و ريشههاي دراز شده گياه را نيز كوتاه مينمايند (هرس ريشه يا هابياژ) تا با اين اقدام ريشههاي جانبي، سريعتر آمادگي رويش پيدا نمايند. اقدام انتقال قلمهها بايد بهخوبي همراه با ضدعفوني قلمهها با يكي از قارچكشهاي مناسب و زير نظر كارشناسان گياهپزشكي يا حفظ نباتات بهوسيله دست صورت گيرد. پس از انجام ضدعفوني و انتقال قلمهها بهداخل خاك، بايد قسمتي از خاك اطراف آنها بر اثر فشار انگشتان بر روي گياه ريشهدار و عاري از ساقه، بهحالت فشرده درآيد تا علاوه بر خروج هواي اضافي (هواگيري) قلمهها بتوانند بهخوبي استقرار يابند. در پاييز پس از انجام مراقبت‌هاي لازم براي نگهداري گياه از عوامل نامساعد محيط خارج، سطح زمين را با قشري از برگهاي خشك مي‌پوشانند و سپس در بهار آنها را از روي قلمهها خارج ميسازند. تمام عمليات مناسب باغباني مانند كوددهي بهموقع بايد پس از آزمون خاك و زير نظر كارشناسان تغذيه و باغباني براي هر هكتار زمين زراعي، حدود 200 كيلوگرم كود ازته نيترات سديم، مقدار 300 كيلوگرم سوپر فسفات و ميزان 100 كيلوگرم كود سولفات پتاسيم بهدقت اعمال گردد. پس از جمعآوري محصول، شاخههاي برگدار گياه را قطع و سپس آنها را بهگونه طبيعي بهصورت دستهاي و بهوضع آويزان در انبارهاي ويژهاي نگهداري ميكنند، بهنحوي كه جريان هوا در آن محل بهخوبي مستقر باشد. پس از خشك شدن، برگها را از شاخهها جدا و در گونيهاي كنفي يا پارچهاي 50 تا 70 كيلوگرمي بستهبندي و روانه بازار تجارت مينمايند (زرگري، 1371). حدود 1700 قلمه با فواصل 12-80 × 50-40 سانتيمتر در هكتار ميتوان كاشت. pH بهينه مورد نياز محدوده 7 (يعني تقريباً خاك قليايي يا خنثي) می باشد (مظفريان، 1383).
تعداد صفحه :79
قیمت : چهارده هزار و هفتصد تومان